DẤU ẤN VĂN HỌC KHÁNG CHIẾN LIÊN KHU V
Trong giai đoạn 1945-1954, văn học Liên khu V gặt hái không ít thành tựu. Đáng chú ý là không ít dấu mốc của văn học Liên khu V lại gắn với mảnh đất Bình Định - vùng đất được mệnh danh là “thủ phủ kháng chiến Nam Trung Bộ”.
* Những dấu mốc lịch sử
Sau một thời gian chuẩn bị, mùa thu năm 1948, Đại
hội thành lập Liên đoàn Văn hóa Kháng chiến Liên khu V tổ chức tại Tam Quan
(Hoài Nhơn). Nhà thơ Phạm Hổ nhớ lại: “Chúng tôi đến, thị trấn vẫn còn nhà
cháy, ga xe lửa đổ nát, đường sắt oằn cong, rừng dừa xơ xác”. Tại Đại hội này,
đồng chí Phạm Văn Đồng, đại diện Chính phủ tại Nam Trung Bộ, đã đến dự và căn dặn
anh chị em làm văn nghệ phải bám sát đời sống của nhân dân, phục vụ cho thắng
cuộc cuộc kháng chiến. Đại hội đã bầu họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung làm Chủ tịch.
Sau đó, đầu năm 1949, Đại hội Văn nghệ kháng
chiến miền Nam Trung Bộ lại họp tại Bồng Sơn, với sự tham gia của đông đủ các
anh chị em làm văn nghệ thuộc các ngành và các bộ môn ở các tỉnh tham dự. Đại hội
bầu ra BCH Đại diện Văn hóa Kháng chiến Liên khu V do nhà thơ Nam Trân làm Chủ
tịch, nhà văn Phan Thao làm Tổng Thư ký. Các ngành giáo dục, khoa học đều thành
lập tổ chức của ngành mình, riêng ngành văn nghệ thành lập Chi hội Văn nghệ
Liên khu V do nhà văn Phan Thao làm Chi hội trưởng, nhà văn Nguyễn Văn Bổng là Chi
hội phó và nhà thơ Tế Hanh làm Ủy viên Thường trực.
Buổi chiều, khi các văn nghệ sĩ đang thảo luận
về phương hướng ra báo Văn nghệ thì máy bay giặc Pháp đến ném bom. May mà chỉ
có nhà thơ Yến Lan bị thương nhẹ vào gót chân.
* Sôi nổi hoạt động
Chi hội Văn nghệ Liên khu V có một nhà xuất bản,
do nhà văn Nguyễn Thành Long phụ trách, lần lượt in các tác phẩm: “Hồ Chí Minh
- hình ảnh dân tộc” của Phạm Văn Đồng, “Văn nghệ lãng mạn Việt Nam” của Phan
Xuân Hoàng, “Ca dao kháng chiến” của Nhật Tỉnh, “Lúa non” của Phạm Hổ, “Con
trâu” của Nguyễn Văn Bổng; “Đây! Miền Nam” của Nguyễn Thành Long… Chi hội còn
có một nhà xuất bản tư nhân do nhà thơ Nam Trân đứng đầu, ra sách về anh hùng,
chiến sĩ thi đua và có hẳn một tủ sách dành riêng cho thiếu nhi.
Chi hội cũng có tạp chí “Miền Nam” dày khoảng
100 trang, ra được 12 số. Tiếp đó, khi nhận được tuần báo Văn nghệ từ Việt Bắc
gửi vào, Chi hội cũng đã thống nhất ra một tờ báo Văn nghệ Liên khu V, do nhà
văn Nguyễn Văn Bổng phụ trách chính. Báo dày 12 trang, số đặc biệt ra 18 trang
và “tòa soạn lưu động theo cơ quan Chi hội, chủ yếu đóng ở nhà dân, có khi nằm
trong túi dết của các anh Nguyễn Văn Bổng và Phạm Hổ” (hồi ức của nhà văn Nguyễn
Thành Long)”. Chi hội còn mở một lớp viết văn kéo dài hơn một tháng, do nhà văn
Phan Thao phụ trách.
Giải thưởng Phạm Văn Đồng, được hình thành từ số
tiền nhuận bút cuốn “Hồ Chí Minh, hình ảnh dân tộc” của đồng chí Phạm Văn Đồng,
công bố năm 1952 và đến năm 1954 phát giải. Về văn xuôi, tiểu thuyết “Con trâu”
của Nguyễn Văn Bổng, tập truyện ký “Bát cơm Cụ Hồ”của Nguyễn Thành Long, một tập
truyện ký của Nguyên Ngọc; về thơ có “Nhân dân một lòng” của Tế Hanh, “Ca dao
kháng chiến” của Nguyên Hồ, “Tập thơ người lính” của Lưu Trùng Dương, đoạt giải.
Ngoài chi hội liên khu, các tỉnh Nam Trung Bộ đều
hình thành Phân hội Văn nghệ Kháng chiến tỉnh. Phụ trách Phân hội kháng chiến
Bình Định là nhà văn Vương Linh. Theo hồi ức của Vương Linh, Phân hội Bình Định
đóng ở vùng Phù Ly (Phù Mỹ), Chợ Gồm (Phù Cát), Tam Quan, Bồng Sơn (Hoài Nhơn).
Phân hội có tập san đánh máy, nội dung là những bài thơ, ca, hò, vè, những mẩu
chuyện rất ngắn, tuyên truyền cho các phong trào kháng chiến. Sôi nổi nhất là
sáng tác kịch và ca dao. Sau này, theo hồi ức của nhà văn Nguyễn Viết Lãm, khi
cơ quan Chi hội Văn nghệ Liên khu V dời vào Bình Định, Phân hội Bình Định được
sự giúp đỡ của Chi hội Liên khu, nên phong trào sáng tác bắt đầu lên, nhất là về
hội họa và âm nhạc.
* Và dấu ấn trên hành trình văn học
Sự xuất hiện của Chi hội Văn nghệ kháng chiến
Liên khu V và các phân hội địa phương đã góp phần cổ vũ, rèn luyện nên một đội
ngũ tác giả mới như Nguyễn Văn Bổng, Lưu Trùng Dương, Phạm Hổ, Nguyễn Thành
Long … bên cạnh các nhà văn đã có sáng tác từ trước cách mạng như Tế Hanh, Yến
Lan, Nguyễn Viết Lãm…. Nhà thơ Phạm Hổ nhớ lại: “Do phải quần nhau với địch nên
cơ quan chúng tôi không ở nhất định một nơi nào. Khi ở Phù Mỹ, rồi Bồng Sơn
(Bình Định), khi thì Lam Điền rồi Chợ Chùa (Quảng Ngãi), rồi ra Thiết Đính, rồi
lại đến Hoài Sơn, Hoài Châu (Bình Định). Những năm 1948-1951 là những năm Liên
khu V phải tự túc tự cấp về vải vóc, áo quần, lương thực, giấy mực… Có khi mỗi
bữa ăn chỉ lưng bát, mỗi viên ký ninh hòa nước cho ba, bốn người uống. Gian khổ
là vậy, nhưng nói chung chúng tôi sống rất hồn nhiên và rất vui”.
Văn học Liên khu V giai đoạn này cần được ghi
nhận, không chỉ ở những câu thơ, câu văn ứng chiến kịp thời, là vũ khí đánh giặc,
mà còn ở việc góp phần đặt nền móng ban đầu cho chủ nghĩa hiện thực mới. Sự bộn
bề danh mục, ở cả các thể loại từ thơ, tiểu thuyết đến ký, truyện ngắn rồi văn
học kịch…; sự trưởng thành của đội ngũ cầm bút, chính là dấu ấn quan trọng của
văn học Liên khu V trong văn học cách mạng.
K.N
(Theo tư liệu của Phạm Phú Phong trong “Nhận diện
lại văn học kháng chiến Liên khu V (1945-1954)”)
http://quankhoasu-lichsuvietnam.blogspot.com/2012/06/dau-van-hoc-khang-chien-lien-khu-v.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét