Thơ Hè
Nếu
ta đi tìm những bài thơ về mùa thu hay xuân thì nhiều lắm, còn thơ về mùa hè
thì thật hiếm hoi. Cái gì hiếm thì quý. Nói về mùa hè giữa mùa đông thì lại
càng hiếm hơn, nghĩa là lại càng quý hơn phải không các bạn? Chẳng khác gì
chúng ta đang ăn quả trái mùa.
Trước
hết, để biết về cái nóng mùa hè xứ Bắc thế nào, ta hãy nghe cụ Nguyễn Khuyến
viết về nó :
Cái
nóng nung người, nóng nóng ghê...
Nóng
như nung thì đủ biết nó nóng như thế nào. Người ta nung gạch ý mà! Chỉ một câu
ngắn ngủi ấy, nó đủ hàm chứa cái nóng mùa hè miền Bắc ra sao. Bên cái nóng như
nung, ta còn có biết bao nhiêu hình ảnh của hè qua những buổi trưa nắng cháy,
buổi chiều tà hay đêm trăng sáng. Mỗi thời điểm đều mang nét đặc thù riêng của
nó. Cái đáng nói nhất vẫn là cảnh sinh hoạt ở thôn quê. Thôn quê luôn là nguồn
cảm hứng của thi nhân.
Khi
nói đến hè thôn quê miền Bắc là người ta hình dung ngay ra cái cổng làng với
cây đa, những con trâu nằm nhai cỏ lười biếng, những cô thôn nữ dừng chân bên
lũy tre lặng gió phe phẩy chiếc nón lá, tiếng võng đưa kẽo kẹt, tiếng gà gáy
trưa... hình bóng chiếc diều đứng gió giữa trời xanh, bà hàng thiu thiu ngủ...
Đấy là những hình ảnh rất quen thuộc mà bất cứ người dân quê miền Bắc nào cũng
thấy và sống trong đó. Thi sĩ Bàng Bá Lân (BBL) đã góp nhặt tất cả những hình
ảnh ấy vào một bài thơ như bức họa “trưa hè“ nơi đồng quê dưới đây.
Chúng
ta hãy nghe và rung động với những dòng thơ chân quê mộc mạc nhưng đượm tình
quê hương này nhé:
Dưới
gốc đa già, trong vũng bóng
Nằm
mát đàn trâu ngẫm nghĩ nhai
Ve ve
rung cánh ruồi say nắng,
Gà
gáy trong thôn những tiếng dài
Trời lơ
cao vút không buông gió,
Đồng
cỏ cào phô cảnh lượt hồng.
Êm
đềm sóng lụa trôi trên lúa,
Nhạc
ngựa đường xa rắc tiếng đồng
Quán
cũ nằm lười trong sóng nắng,
Bà
hàng thưa khách ngả thiu thiu,
Nghe
mồ hôi chảy dầm như tắm...
Đứng
lặng trong mây một cánh diều
Cành
thưa, nắng tưới, chim không đứng,
Quả
chín bâng khuâng rụng trước hè
Vài
cô về chợ buông quang thúng
Sửa
lại vành khăn dưới bóng tre
Thời
gian dừng buớc trên đồng vắng,
Lá
ngập ngừng sa nhẹ lướt ao
Như
mơ dường khói lên trời nắng,
Trường
học làng kia tiếng trống vào.
(BBL)
Đọc
bài thơ này ta thấy ngay được cái cảnh trưa hè ở thôn quê miền Bắc. Có một điều
lời thơ nhẹ nhàng quá, êm ả quá, người đọc chỉ thấy cái yên tĩnh của trưa hè mà
không thấy được cái nóng sôi sục đến gà thôi gáy, chó biếng sủa của nó. Mặc dù
cụ BBL vẫn dùng những tiếng của “nóng” nhưng sao tôi vẫn không thấy nóng. Cụ tả
:
Ve ve rung cánh ruồi say nắng
Nhưng
bên cạnh đó:
Nằm mát đàn trâu ngẫm nghĩ nhai
Ta
thấy trâu nằm mát ngẫm nghĩ nhai thì đâu còn thấy nóng gì nữa nhỉ? Rồi những
câu thơ như :
Êm
đềm sóng lụa trôi trên lúa
Nhạc
ngựa đường xa rắc tiếng đồng.
Ta
lại thấy man mát là đằng khác vì gió đã làm lúa tạo nên sóng lúa thì mát quá
rồi. Lại thêm ngựa chạy trong nắng để rắc tiếng đồng thì nóng ở chỗ nào mới
được chứ! “Rắc” thì thảnh thơi quá, nhàn tản quá. Cứ như đi tản bộ vậỵ
Trong
bài này, nhà thơ BBL dùng một vài chữ thật tài tình, tôi hết sức thán phục như
:
Bà hàng thưa khách NGẢ thiu thiu
NGHE mồ
hôi chảy dầm như tắm...
ĐỨNG
lặng trong mây một cánh diều.
Cái
hay của nhà thơ là chỉ cho bà hàng NGẢ thiu thiu thôi chứ không được NGỦ thiu
thiu. Chính chỉ NGẢ thiu thiu nên mới NGHE được tiếng mồ hôi chảy. Nhà thơ dùng
chữ NGHE thật tuyệt làm sao. Không gian im lặng đến nghe được mồ hôi chảy thì
im lặng quá. Nhìn mồ hôi chảy thì có gì là yên tĩnh, NGHE được mồ hôi chảy thì
thật yên lặng đến tuyệt đối. Thêm vào đó, hình ảnh chiếc diều nhà thơ đưa vào
đoạn này đã làm cái yên lặng lại càng trở nên yên lặng hơn về mặt hình ảnh :
Đứng
lặng trong mây một cánh diều.
Chưa
hết, nhà thơ còn dùng âm thanh nữa, làm cho bức tranh quê của nhà thơ sinh động
thêm lên, không cứng nhắc, không im lìm chết cứng. Cụ BBL đã điểm vào cái yên
tĩnh đó tiếng trống trường.
Trường
học làng kia tiếng trống vào.
Có
những âm thanh làm phá tan cái yên tĩnh, nhưng cũng có những âm thanh nếu ta
khéo sử dụng sẽ làm tăng thêm cái yên tĩnh ấy lên như tiếng võng đưa, tiếng ru
con rời rạc hay tiếng gà gáy trong thôn... chẳng hạn.
Ta thấy
thơ cụ BBL nặng về cảnh hơn về tình. Cụ nhìn cảnh chung quanh cụ mà vẽ nên bức
tranh như người chụp ảnh, có sao ghi vậy. Thỉnh thoảng cụ điểm thêm tí màu sắc,
tí âm thanh mà thôi. Nhìn chung, bức tranh cụ vẽ có tính cổ điển, thiếu sáng
tạo, nhưng rõ ràng đây là một bức tranh tuyệt đẹp.
Nếu
bài thơ của cụ có thêm hình ảnh và âm thanh của chiếc võng đưa thì ta có thể
đưa vào cái yên tĩnh này gợn lên một chút ĐỘNG của TÌNH. Ta có thể điểm vào bức
tranh hè kia hình ảnh đầy khêu gợi nhưng chân phương của một cô thôn nữ nằm đưa
võng để lộ những phần da thịt trắng nuột nà nửa kín nửa hở của đôi chân mỗi khi
cô dang chân rộng một cách hớ hênh để đu đưa chiếc võng nhanh hơn. Những giọt
mồ hôi lấm tấm trên trán, những sợi tóc mây dính trên da mặt ửng hồng vì nóng.
Hơi thở phập phồng căng tràn nhựa sống dưới lớp yếm hồng, vô tình không che hết
bụng. Những tiếng võng đua như làm tăng thêm cái không gian yên tĩnh và như dể
mặc chàng trai đa tình đang lén lút nhìn trộm cô thôn nữ ngủ trưa. Trong cái
trưa hè oi ả đó, chỉ một chút hình ảnh đó, ta có thể thấy cái “động” trong lòng
người trai trẻ và gắn cho cảnh vật ấy thêm một chút TÌNH.
Tiện
đây, để làm bớt cái nóng oi ả của trưa hè, ta hãy cùng nhau nói một tý về CÁI
VÕNG nhé. Hãy nghỉ ở đây để hứng chút gió của đồng nội hay phe phẩy chiếc quạt
mo rồi làm một hơi điếu cầy trước khi ta tiếp tục hành trình vào khung trời
nóng bỏng của mùa hè. Nói đến chiếc võng, là nói đến hình ảnh đặc trưng của quê
hương ta. Nếu ta chỉ nói đến cô thôn nữ nằm trên võng đu đưa trong buổi trưa hè
thì quả thật không đủ . Ta hãy nhìn thêm hình ảnh của bà mẹ ru con hay bà ru
cháu.
Nhân
đọc bài thơ của cụ BBL về cái võng tôi cũng xin mượn tạm vài ý của cụ sau đây:
Cái
võng là cái nôi của trẻ sơ sinh, là cái đu của trẻ nhỏ, là cái giường của người
lớn ngả lưng, là nơi phát xuất ra những tiếng ru con của tình mẫu tử. Nó cũng
là chứng nhân của những vui buồn, chia ly, đoàn tụ. Nhưng cái độc đáo nhất của
võng vẫn là những bài ru con đã gắn liền với nó như bóng với hình. Tiếng võng
không thể thiếu ca dao, ru con... Và ngược lại những lời ru con trong dân gian
không thể vắng bóng của những tiếng võng đưa.
Ta
say sưa
Nghe
tiếng võng đưa
Ru
hồn mơ
Trong
lời thơ
Dân
tộc
Mơ
màng lắng nghe tiếng khóc,
Của
thời măng sữa xa xôi
Àø
ơi... Ạ à ời...
Cót
ca cót két
Muôn
đời
Nhịp
thơ...
Tiếng võng đưa
Cót
ca cót két
Trưa
hè nóng khét
Bà ru
cháu say sưa...
Tiếng võng đưa
Cót
ca cót két
Mẹ đi
biền biệt
Chị
ru em ời ời...
Tiếng võng đưa
Cót
ca cót két
Đêm
dài mưa rét
Mẹ ru
con mơ màng...
Dân tộc Viet Nam
Lớn
trong tiếng võng,
Dân tộc Việt Nam
Già trong lời ru
Êm
đềm theo tiếng võng đưa
Nhịp
thơ dân tộc
Của
thời măng sữa xa xôi.
(BBL)
Bài thơ
Tiếng Võng Đưa không dừng ở đấy mà đưa ta về với những lời ca ru con ngọt ngào
của ngưới dân quê 3 miền. Ngay ở thành thị cũng không vắng tiếng ầu ơ vang lên
trong xóm, nhưng nó không làm ta xúc động bằng những tiếng ầu ơ ở miền quê thôn
dã. Theo cụ BBL, mỗi địa phương có những điệu ru con riêng của nó, và điệu nào
cũng trầm buồn, cùng gởi gấm tâm sự của người ru vào những lời ca tiếng hát của
điệu ru con.
À
ời... cái ngủ mày ngủ cho lâu
Mẹ
mày đi cấy ruộng sâu chưa về
Bắt được con cá rô trê
Nắm
cổ lôi về cho cái ngủ ăn...
Lòng
như dâng cao niềm cảm xúc với những điệu ru miền Bắc. Ta lại được tiếp nối niềm
cảm xúc ấy bay xa tới một thôn xóm xa xôi miền Nam trù phú, ruộng đồng thẳng
cánh cò bay :
Ầu
ơ... gió đưa cây cải về trời
Rau răm ở lại chịu lời đắng cay!
Những
lời ru con không phải chỉ để đưa đứa bé vào giấc ngủ, mà người ru còn gửi vào
mây vào gió, vào những oi ả của trưa hè, vào ánh trăng khuya hay đêm đông lạnh
lẽo những lời tâm sự của lòng mình.
Anh
đi đằng ấy xa xa
Để em
ôm bóng trăng tà năm canh,
Nước
non nặng một lời tình,
Nhớ
ai, ai có nhớ mình hay không?
(BBL)
Tiếng
hát lời ru như quyện vào với võng, vào hồn người từ thuở lọt lòng, và cũng lớn
lên trong tiếng võng đưa. Ai đó, khi phải xa quê hương, khi nghe lại tiếng võng
đưa với lời ru êm dịu ngọt ngào từ thôn vắng thì hình ảnh người đàn bà VN đảm
đang được hiện ra rõ nét.
Và
cũng buồn thay, chàng trai nào đó đi xa, nay trở lại nơi xưa với bao ước vọng
được người yêu đáp lại những câu thề non hẹn biển trước lúc ra đi, thì nay hoàn
cảnh đã đổi thay, nàng đang nằm ru con với tiếng võng ngày nào.
Bước
chân vào ngõ tre làng,
Lòng
buồn nặng trĩu nghe nàng ru con,
Bước lên thềm đá rêu mòn
Lòng
buồn nặng trĩu nghe buồn võng đưa.
(BBL)
Thôi nhé,
ta hay tạm ngừng ở đây. Đoạn thơ này buồn quá. Mong các bạn đọc đoạn này xong
sẽ thấy yêu cái tiếng võng đưa kẽo kẹt, yêu nó như yêu âm thanh tiếng Việt, yêu
tiếng mẹ ru êm đềm, và yêu nhà thơ BBL hơn.
Các
bạn đã rời khỏi chiếc võng chưa? Thôi ta lại lên đường nhé!
Sau
cụ BBL, ta lại thưởng thức thêm cái hè óng ả của làng quê qua nữ sĩ Anh Thơ.
Làng của nữ sĩ Anh Thơ cũng ở miền Bắc nước ta. Nhà thơ Anh Thơ cũng không
thoát ra được những hình ảnh có tính biểu tượng của trưa hè như cụ BBL. Cũng bà
già nằm đưa cháu ngủ, với tiếng võng đu đưa, với hình ảnh con ruồi, con chuồn
chuồn, những đường đê vắng bóng người cùng những tiếng nhạc đồng quê...
Chúng
ta cùng lắng nhìn và cùng lắng nghe bức tranh trưa hè của thi sĩ Anh Thơ nhé.
Ta hãy so sánh bức tranh này với bức tranh của cụ BBL xem sao.
Trời
trong biếc không qua mây gợn trắng
Gió
nồm nam lộng thổi cánh diều xa.
Hoa
lựu nở đầy một vuờn đỏ nắng,
Lũ
bướm vàng lơ đãng lướt bay qua.
Trong
thôn vắng, tiếng gà xao xác gáy,
Các
bà già đưa võng hát, thiu thiu...
Những
trẻ con ngồi buồn lê bắt chấy
Bên
đàn ruồi rạc nắng hết hơi kêu.
Ngoài
đê thẳm, không người đi vắng vẻ,
Lũ
chuồn chuồn giỡn nắng đuổi nhau bay.
Nhưng
thỉnh thoảng tiếng nhạc đồng buồn tẻ
Của
vài người cưỡi ngựa đến xua ngay.
Cả
hai bài thơ về trưa hè đều hay như nhau. Những hình ảnh, màu sắc giống nhau.
Thơ BBL ta thấy có những độc đáo về cách cụ làm nổi bật lên được cái yên tĩnh
của trưa hè. Yên tĩnh mà không buồn chán bởi những tiếng diều, tiếng đồng rời
rạc... , và tiếng trống trường. Tiếng trống trường, một nét chấm phá cuối cùng
để đưa người thưởng ngoạn, hoặc đi sâu thêm vào cái yên tĩnh tuyệt đối hay
ngược lại cũng là tiếng đánh thức người xem ra khỏi cái yên tĩnh đó. Nhà thơ
Anh Thơ cũng thế, với tiếng người cưỡi ngựa để đem ta ra khỏi cái lung linh
huyền ảo của bức tranh quê trong buổi trưa hè.
Nay
tôi lại giới thiệu với các bạn một nhà thơ khác: Trần Trung Phương (TTP). Nhà
thơ này tôi mê từ thuở học trò (tiểu học). Tôi đã từng chép thơ ông và tôi cố
thuộc thơ ông. Chúng ta hãy đi vào buổi trưa hè của nhà thơ này nhé :
Trưa
mùa hạ nắng gay nắng gắt
Vạc than hồng đang bắt lửa rơi
Hàng
cây đứng lặng căm trời
Giàn
hoa cũng chẳng muốn cười buổi trưa
Gió
ích kỷ không đùa với lá,
Mây
chẳng buồn giong dả đi chơi.
Đường
xa vắng ngắt bóng người;
Ve
sầu bực bội cất lời thở than.
Trên
cát trắng hoa soan chói đỏ,
Mặt
hồ xanh ngóng gió nằm im.
Ngang
trời không một bóng chim,
Trưa
hè vạn vật im lìm ngủ say
Cái
hay của TTP là ta thấy nhà thơ đã “nhân cách hóa“ cảnh vật nên ta thấy cảnh vật
như chính là ta. Ta và cảnh vật hòa nhịp trong nhau. Ta cùng nóng với vạc than
hồng, ta uể oải cùng mây đến chẳng buồn bay, ta căm trời cùng với hàng cây, ta
bực bội cùng với ve sầu... Đọc thơ TTP ta thấy trong thơ ông có cái tình cảm
của ông chứ không chỉ đơn thuần chụp ảnh hay chỉ vẽ lên một bức tranh như hai
cụ BBL và Anh Thơ.
Ta
thấy bức tranh của ông hiển hiện bóng dáng chúng ta trong đó. Cảm xúc của tác
giả cũng là những cảm xúc của chính ta. Cái yên lặng ông tả cũng có những chất
liệu cổ điển nhưng nó sống động hơn nhiều vì nó gần với ta như ta có thể rờ mó
được cái yên tĩnh ấy. Tôi thích thơ TTP từ thuở nhỏ vì cái tính giản dị và
trong sáng trong thơ ông. Tôi sẽ cùng các bạn trở lại nhiều lần nữa với nhà thơ
này. Các bạn sẽ yêu thich ông ấy như yêu cái tuổI thơ ngày nào.
Ta
lại nghe nhà thơ TTP diễn tả trưa hè dưới một khía cạnh khác nhé :
Mặt
trời đứng giữa mây xanh
Rắc
tàn hoa đỏ xuống cành hoa soan.
Ve
sầu khiếp nắng kêu ran...
Con
chim ngái ngủ vội vàng bay cao.
Bóng
dừa chốn dưới cầu ao,
Con
gà xõa cánh ẩn vào bụi tre.
Trưa
nay, một buổi trưa hè,
Cánh
đồng luá chín vàng hoe nắng vàng.
Các
bạn có thấy cái hay của thơ TTP không? Bất cứ vật gì, dù cho là thời gian hay
không gian trừu tượng Ông cũng gắn vào đó một “chất người“.
Các
bạn có muốn tiếp tục rong chơi nơi đất Bắc để thưởng thức mùa hè của nơi đây
hay không? Hay các bạn muốn đổi không khí bằng cách ta đáp chuyến xe lửa tốc
hành vào Huế để ngắm nhìn thành phố này dưới cái nắng gắt gao như thế nào. Miền
Nam mưa nắng hai mùa, lạnh không lạnh quá, nóng không nóng ghê nên ta hãy đến
thăm miền đất hiền hòa đó sau vậy.
Nay
chúng ta hãy dừng chân trên thành phố Huế để ngắm nhìn cái sinh hoạt hè của nơi
đây nhé. Huế có muôn vàn thứ để xem, để chiêm ngưỡng, nhưng chúng ta hãy cùng
giới hạn trong cái cảnh HÈ thôi. Ta hãy đi theo nhà thơ Nam Trân :
Lửa
hạ bừng bừng cháy,
Làn
mây trốt trốt bay.
Tiếng
ve rè rè mãi
Đánh
đổ giấc ngủ ngày.
Đường
sa it người đi,
Bụi
cây lắm kẻ núp,
Xơ
xác quán nước chè,
Ra,
vào người tấp nập.
Phe
phẩy chiếc quạt tre
Chú
nài ngồi đầu voi
Thỉnh
thoảng giơ tay bẻ
Năm
ba chùm nhãn còi.
Huê
phượng như giọt huyết,
Dỏ
xuống phủ lề đường,
Mặt
trời gay gay đỏ
Nhuộm
đỏ góc sông Hương.
Hay thì hay thật,
nhưng vẫn chưa thấy đủ nóng bằng chỉ mấy chữ của cụ Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn
Khuyến :
Cái
nóng nung người, nóng nóng ghê.
Ta
hãy cùng nhà thơ Nam Trân hưởng cái thú “Trăng hè” của đất thần kinh cổ kính
này.
Trời
nóng băm bốn độ.
Đèn
sao khắp đế đô,
Mặt trăng
vàng trỏn trẻn
Nấp
sau nhánh phượng khô.
Ba
dịp cầu Trường Tiền
Đứng
đầy người hứng mát
Ngọn
gió Thuận An lên,
Áo
quần kêu sột soạt.
Đủng đỉnh chiếc thuyền nan
Qua,
lại bến sông Hương...
Tiếng
đờn chen tiếng hát,
Thánh thót điệu Nam Bường
Hai
tay xách hai vịm,
Một
vài mụ le te,
Tiếng
non rao lảnh lói,
Chốc
chốc: ”ai ăn chè”.
Thôi
ta tạm dừng ở đây, không nói về Huế nữa, có dịp ta sẽ có bài riêng về Huế. Huế
thơ mộng, Huế làm ngẩn ngơ những chàng học trò xứ Quảng ra thi. Ta không thể
rời bỏ Huế nhanh như thế. Ta sẽ dành cho Huế một cái gì đặc biệt hơn. Ta tạm
xuôi tí về phía nam để nghe nhà thơ Chế Lan Viên (CLV) nói về cái trưa hè nơi
ông ở, Bình định.
Trưa
quanh vườn và võng gió an lành
Ngang
phòng trưa, rũ hồn nhẹ cây xanh,
Trưa
quanh gốc, và mộng hiền của bóng
Bỗng
run theo... lá... run theo nhịp võng
Trưa
lên trờị và xanh thẳm bầu trời,
Bỗng
mê ly, nằm thấy, trắng, mây trôi...
Trưa!
một ít trưa lạc vào lăng tẩm
Nhập làm
hồn những tượng xưa u thảm.
Trưa,
theo tàu bước xuống những sân ga
Dựng buồn lên xa gửi đến Muôn Xa....
Nhà
thơ CLV chắc là có nhiều tình cảm với dân tộc Chiêm thành nên trong thơ ông
luôn có cái u uẩn của một người mất nước. Ông tiếc thương và luôn tha thiết với
hình bóng quê hương cũ đã có một thời oanh liệt.
Cũng
như bức tranh trưa hè. Đêm hè cũng có những sinh hoạt quen thuộc ở thôn quê.
Khi nói đến đêm hè thì phải có ánh trăng khuya. Dưới ánh trăng, những cụ già
ngồi trên chõng giữa sân, vài đứa bé đùa nghịch quanh ông, vài con chó thơ thẩn
hay lười biếng nằm thiu thiu ngủ trước sân thềm, hay ngọn đèn dầu leo lắt trong
gian nhà tối...
Tại
nhà ngang chàng và nàng cùng giã gạo và thỉnh thoảng vang nhẹ, lẫn trong tiếng
giã đều đều, những tiếng cười rúc rích nửa thanh cao nửa trần tục. Ngoài ngõ
giếng, những cặp trai gái ra giếng làng ở đầu đình múc nước gánh về. Nơi giếng
ấy đã nẩy sinh biết bao nhiêu mối tình thầm kín, bao nhiêu thành tựu, cũng bao
nhiêu tan vỡ.
Vài
tiếng vạc xa xa vọng về. Thỉnh thoảng trên trời điểm vài ngôi sao rơi. Đàn đom
đóm lập lòe, chập chờn bay lượn bên khóm cỏ, bờ ao. Trong cảnh yên tĩnh và nên
thơ ấy, cách giếng không xa lắm, có ai để ý đến một cặp trai gái, đang đứng bên
nhau, dưới lũy tre màu đen sẫm? Họ đứng sát lại mỗi lúc một gần thêm, để rồi có
hai mà tưởng như thành một. Tiếng họ thì thầm nhẹ hơn lá tre đang rụng. Cảnh
vật chung quanh vắng lặng như tờ. Theo cơn gió nhẹ, chị Hằng trên cao, tò mò
vén bức màn tre, chiếu tý ánh sáng vào nhìn trộm hai người. Chị vội vàng khép
lại, đôi má ửng hồng.
Không
gian như ngừng thở. Gió vẫn rì rào, trăng vẫn thảnh thơi. Chị Hằng dường như
còn đang lúng túng với hình ảnh vừa thấy, quên vẩy chút ánh sáng xuống con
đường làng ngoằn ngoèo uốn khúc. Chị còn nghe vẳng vẳng bên tai :
Hoa
lá ngây tình không muốn động
Lòng
em hồi hộp, chị Hằng ơi...
(Hàn
Mạc Tử)
Chỉ
thốt lên được vài câu như thế, tiếng người thôn nữ dường như tắt lịm trong đêm.
Những cảnh hẹn hò thầm kín này xẩy ra đây đó trong xóm làng VN từ cái thuở
người thôn nữ còn mặc váy sồi đen, với sợi thắt lưng điều, yếm hồng với nón
quai thao, sợi dây “tích bạc“ dắt cạp váy lủng lẳng bên hông. Có phải đấy cũng
là hình ảnh đặc trưng của thôn quê ta vào những đêm trăng, nhất là vào những
ngày mùa gặt hái không nhỉ?
Ta
hãy trở lại với đám đông, với tiếng cười đùa của các chị em gánh nước về nhà.
Trên đường, theo sau là những chàng trai đưa lời ong bướm. Những câu ca dao,
câu vè, hay câu đố được đem ra tranh tài cao thấp. Tiếng cười có khi ròn tan,
có khi nũng nịu trữ tình. Vài con trâu trở về chuồng muộn. Theo sau trâu, bác
nông phu đeo cầy, thủng thỉnh ghé giếng rửa chân. Con nghé nghển cổ nhìn sao
lấp lánh. Thỉnh thoảng đâu đó, tiếng chó sủa trăng vang trong xóm tối. Vài con
chim ăn đêm buông những tiếng kêu rời rạc.
Ta
hãy thưởng thức những vần thơ của thi sĩ Đoàn Văn Cừ :
Tiếng
võng trong nhà kẽo kẹt đưa,
Đầu
thềm con chó ngủ lơ mơ.
Bóng
cây lơi lả bên hàng dậu,
Đêm
vắng, người im, cảnh lặng tờ.
Ông
lão nằm chơi ở giữa sân,
Tầu
cau lấp loáng ánh trăng ngần,
Thằng
cu đứng vịn bên thành chõng,
Ngắm
bóng con mèo quyện dưới chân
Bên
giếng, dăm cô gái xứ quê
Từng
đàn vui vẻ rủ nhau về,
Trên
vai nặng trĩu đôi thùng nước,
Kĩu
kịt đi vào lối cổng tre.
Trong
xóm giờ lâu quá nửa đêm,
Tiếng
chày giã gạo đã ngừng im,
Trăng
tà hạ xuống ngang đầu núi,
Đom
đóm bay qua giải nước đen.
Tiếng
ốc trên chòi rúc thiết tha,
Gió
lay cót két rặng tre già,
Sao
trời từng chiếc rơi thành lệ,
Sương
khói bên đồng ủ bóng mơ.
Đất
nước ta đẹp đẽ quá, đẹp từ góc phố, đẹp từ góc làng. Đất nước chúng ta như gấm
như hoa. Con người chúng ta lớn lên trong tình nhân bản, lấy con người làm gốc.
Đất nước chúng ta dù có khó khăn đến đâu, với những con người ấy, với mảnh đất
linh thiêng ấy, chúng ta sẽ có thanh bình như những đêm hè và sẽ tồn tại, bền
vững như bước chân dựng nước và giữ nước của tiền nhân. Chúng ta vẫn mong ngày
ấy sớm trở về trên quê hương chúng ta.
Ta
xoay qua một vài hình ảnh khác của mùa hè nhé.
Nói
đến hè, hình ảnh mà ta dễ tìm thấy nhất vẫn là những ngày thần tiên của tuổi
học trò: Nghỉ hè. Trong chúng ta, hỏi ai không thích nghỉ hè. Học trò nhỏ cũng
thích, học trò lớn cũng thích. Người lớn như chúng ta cũng thích (chỉ trừ “nghỉ
việc” (lay off)).
Ba
tháng nghỉ hè, đối với học trò, đây mới thật là mùa xuân. Ta hãy trở lại với
mái truờng xưa trong những ngày sắp nghỉ hè. Bạn bè đưa nhau vội vã những cuốn
“lưu niệm” để ghi lên đó những kỷ niệm, những nhớ nhung quyến luyến. Những cánh
hoa phượng được gài vào cuốn sổ, những tấm hình trao nhau vội vã, với những giòng
chữ thân thương “Đừng quên nhau nhé“ và cùng hẹn gặp lại nhau trong niên học
tới. Những bức thư tình cũng được trao nhau ngập ngừng. Mối tình đã được ôm ấp
trong bao tháng, nay đã đến lúc phải ngỏ lời. Can đảm lên, đôi khi dù chỉ “một
lần cuối, một lần cuối cùng rồi thôi ...” như tiếng nhạc lòng của Vũ Thành
An.
Ta hãy nghe nhà thơ
Xuân Tâm diễn tả sự vui mừng của ông đến chừng nào khi biết ngày học hôm nay là
ngày cuối cùng của niên học để bước vào thời gian nghỉ ngơi, đùa nghịch.
Sung
sướng quá, giờ cuối cùng đã hết,
Đoàn
trai non hớn hở rủ nhau về.
Chín
mươi ngày nhảy nhót ở miền quê,
Ôi
tất cả mùa xuân trong muà hạ.
Còn cái gì sung sướng
cho bằng khi những cậu học trò làng lên tỉnh học, nay được về sống với cha mẹ,
anh em thân thương. Về với ruộng đồng, về với những cảnh vật cùng những sinh
hoạt thôn quê mà chàng trai đã phải tạm xa. Với những con sông uốn khúc quanh
làng, chàng trai sẽ cùng chúng bạn bơi lội, nô đùa. Chàng sẽ tha hồ hưởng những
hương vị của cây trái. Những chùm nhãn vàng óng ả như mời chào, quả mít chín
tỏa hương thơm quyến rũ, chùm khế ngọt đong đưa, mấy trái ổi chín... như đợi
chàng nếm thử. Cô hàng xóm nho nhỏ ngày nào nay vừa chớm lớn, bắt chàng trèo
lên cây muỗm đầu ngõ hái quả để cô em ăn với muối ớt, nhăn mặt vì chua. Và để
rồi những mối tình thầm kín phát sinh, tình trong như đã, mặt ngoài còn e.
Trong
khoảnh khắc sách, bài là giấy cũ,
Nhớ
làm chi, Thầy mẹ đợi em trông.
Trên
đường làng huyết phượng nở thành bông,
Và
vườn rộng nhiều trái cây ngon ngọt.
Nhà thơ Trần Trung
Phương vui chơi với mùa nghỉ hè của ông :
Năm
năm đến vụ hè
Về
đón gió đồng quê,
Chiều
chiều ra ao tắm
Tối
thả diều trên đê
Sáng dậy ra bờ ao
Xem
gió rỡn nắng đào,
Nghe
gió đồng khẽ thổi
Tàu
lá chuối lao xao
Nhớ
những buổi đi câu,
Anh
nắng dài bên cầu;
In
đáy hồ trong vắt
Bóng
cây si gội râu
Có
những buổi chiều vàng,
Một
mình đi lang thang,
Mơ
màng nghe tiếng hát
Trẻ
chăn trâu trong làng
Có
những hôm mưa to,
Xem
lá tre thả đò;
Ngồi
trên dòng nước đỏ
Tôi
làm bao nhiêu thơ
Năm
nay lại nghỉ hè
Nghe
tiếng gọi đồng quê
Bao cảnh trời tươi đẹp
Quyện
hồn tôi say sưa.
Không
phải mùa hè đều đẹp cho tất cả mọi người. Mùa hè cũng còn là những buổi chia
tay bịn rịn, nhớ thương, đôi người cách biệt dù chỉ trong ba tháng. Những cánh
thư hồng, thư xanh mực tím gửi đến nhau phất phới.
Trong
những cánh thư này người ta thổ lộ tâm tình và cũng lẫn những lời xin lỗi khi
sắp sửa chia tay:
Hôm nọ em biếng học
Khiến
cho anh bất bình,
Khẽ đánh
em cái thước
Vào
bàn tay xinh xinh...
Giận anh em ủ rũ
Từ
hôm đó mà đi,
Anh
hỏi em không đáp
Anh
cười em ngoảnh đi...
(Nguyễn
Xuân Huy)
Những
bức thư như thế được chuyển đi. Và rồi, với những ngày vui trước mặt, lòng
người cũng dễ thứ tha.
Hôm
nay em đã cười
Nũng
nịu đến “xin lỗi”
Được
thể anh làm cao
“Sao
em không giận mãi”
Nhưng hỡi ôi! mùa hè
cũng là mùa thi cử. Thi ơi là thi, thương mi làm chi. Bao nhiêu tiếng cười đắc
thắng, và cũng bên cạnh đó bao tiếng cười gượng gạo hòa trong nước mắt. Rong
chơi mãi, rồi cũng chán, rồi lại nhớ trường, rồi nhớ bạn, nhớ thầy.
Mong
mãi sao không chóng hết hè!
Nghỉ
nhà chơi mãi cũng buồn ghê!
Sớm
không thầy học, chiều không bạn
Không
khí quanh tôi thở nặng nề!
Tôi
muốn trông ngay thấy bóng trường
Và bao bạn học của tôi đương
Chuyện
trò hớn hở vui chân bước,
Tiếng
guốc khua vang khắp vỉa đường.
Tôi
quên sao được lớp tôi ngồi,
Ánh
sáng xiên vào một ít thôi
Có
bóng cây bàng che mát rượi,
Trên
cành ríu rít tiếng chim vui.
Tôi
nhớ những ngày dưới bóng cây
Nô
đùa cùng mấy bạn thơ ngây,
Đánh
chuyền, ca hát, cười, reo, nhẩy
Hay
đứng sân trường nhá bánh tây
Hôm
nay chợt nhớ đến trường tôi
Thấm
thoắt chơi rong một tháng rồi.
Còn
tháng rưỡi hè, lâu quá nhỉ !
Ai
quay trái đất gấp dùm tôi.
(TTP)
Kỉ
niệm rõ nhất của mùa hè vẫn là kỷ niệm của tuổi học trò. Mà tuổi học trò không
phải chỉ biết đùa nghịch, mà còn là tuổi của mơ mộng, của những lý tưởng cao
đẹp lấp biển vá trời, của những hình ảnh tương lai cao chất ngất. Và điều đáng
nói nhất, ấy là tuổi của yêu đương, của chinh phục. Tuổi của buồn, của vui
trước những mối tình thầm kín.
Thời
gian thấm thoắt trôi mau. Nay tôi chưa già, nhưng không còn trẻ nữa (hưu non)
để có những mơ mộng viển vông. Nghĩ lại thời xa xưa ấy thật buồn cười với những
ngô nghê vụng dại, nhưng cũng thật dễ thương. Dù sao, đấy cũng là kỷ niệm đáng
nhớ của một đời người. Tôi biết trân quý những kỷ niệm đó và ôm ấp nó như ôm ấp
một người tình. Tôi đã từng âm thầm lê bước trong đêm khuya qua cửa nhà cô hàng
xóm và chỉ để mong được nhìn chút ánh đèn nơi nàng đang học leo lắt hắt ra qua
khe cửa sổ. Giản dị thế thôi! Thế thôi, nhưng không thể thiếu cái ánh sáng ấy
vào những đêm hè tôi không ngủ được vì nhớ nhung. Thời đó tôi đã có những lần
ước mơ được nàng kề đầu vai tôi khẽ hát những bản tình ca quan họ “người ơi,
người ở đừng về...”
Sống nơi quê người, hình
ảnh quê hương vẫn là những hình ảnh sống động nhất và có một sức mạnh mãnh liệt
nhất để cuốn hút ta vào, và cuốn ta về với tình tự quê hương. Một hình ảnh, một âm thanh hay một mầu sắc nào đó, đều có thể đem ta về
kỉ niệm, nhất là kỉ niệm của thời thơ ấu hay kỉ niệm của quê hương.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét