Băn khoăn bản dịch "Sông núi nước
Nam": Tổng chủ biên lên tiếng!
Dân trí Trước
băn khoăn của dư luận về bản dịch "Sông núi nước Nam" được in trong
SGK Ngữ văn lớp 7 - Tập 1 của NXB Giáo dục Việt Nam trích theo bản dịch của
Lê Thước - Nam Trân chưa hay, GS Nguyễn Khắc Phi, Tổng Chủ biên cuốn sách đã
lên tiếng giải thích rõ vấn đề này.
>> Từ Nam quốc sơn hà nghĩ về tính hai mặt
của đời sống
Vừa qua, dư luận băn khoăn về bản dịch “Sông núi nước Nam” trong sách
giáo khoa (SGK) ngữ văn lớp 7, tập 1 đưa các bản dịch bài thơ Nam quốc sơn hà tương truyền
của danh tướng Lý Thường Kiệt khác với bản dịch lâu nay nhiều người vẫn thường
biết đến khiến nhiều ý kiến không đồng tình cho rằng bản mới không hay.
Bài thơ: “Nam quốc sơn hà" ("Sông núi nước Nam”) lưu truyền được dịch là:
“Sông núi nước Nam vua Nam
ở
Rành rành định phận tại sách trời
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”.
Rành rành định phận tại sách trời
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”.
Bản dịch được đưa vào sách ngữ văn 7 là do học giả Lê
Thước (1891-1975) và nhà thơ Nam Trân (1907-1967) dịch, được đăng trong
cuốn Thơ văn Lý Trần, từ năm 1977 như sau:
“Sông núi nước Nam vua Nam
ở
Vằng vặc sách trời chia xứ sở
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây
Chúng mày nhất định phải tan vỡ”.
Vằng vặc sách trời chia xứ sở
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây
Chúng mày nhất định phải tan vỡ”.
Bên cạnh đó, trong SGK ngữ văn 7, đưa ba bản dịch chữ
quốc ngữ của bài thơ Nam quốc
sơn hà chứ không chỉ riêng bản dịch của Lê Thước - Nam Trân.
Bản dịch có câu Vằng vặc sách
trời chia xứ sở được sử dụng làm đối tượng chính của bài đọc văn bản
trang 62, còn hai bản dịch khác được đăng kèm để học sinh tham khảo. Hai bản
dịch còn lại là:
- Bản dịch trên nguyên bản
bức sơn mài ở Viện Bảo tàng Lịch sử:
Sông núi nước Nam vua Nam
ở/ Sách trời phân định đã rạch ròi/ Cớ sao giặc cướp xâm phạm tới/ Chúng bay
thất bại hãy chờ coi.
- Bản dịch của nhà thơ,
dịch giả Ngô Linh Ngọc:
Đất nước Đại Nam, Nam đế
ngự/ Sách trời định phận rõ non sông/ Cớ sao nghịch tặc sang xâm phạm?/ Bay hãy
chờ coi, chuốc bại vong.
Bản dịch của Lê Thước -
Nam Trân trong phần bài học chính, sách ngữ văn lớp 7, tập 1
Trao đổi với phóng viên Dân trí ngày 10/11, GS Nguyễn Khắc Phi
Tổng Chủ biên sách Ngữ văn lớp 7, tập 1 cho biết, bài thơ Nam quốc sơn hà tương
truyền là của danh tướng Lý Thường Kiệt, ngay cả văn bản chữ Hán cũng có nhiều
dị bản khác nhau, hiện có khoảng hơn 30 dị bản. Cho nên ở đây không phải là bản
dịch mới, vậy bản dịch nào là cái cũ, ai là người dịch đầu tiên?... mọi người
vẫn chưa biết.
Khi chọn các bản dịch để đưa vào sách chúng tôi cân nhắc rất kỹ
nên dùng bản chữ Hán nào vì không có bản nào dịch hoàn thiện cả. Đây là văn bản
cổ. Cuối cùng, chúng tôi chọn bản theo Đại Việt sử ký toàn thư.
GS Phi cho rằng, bản dịch phổ biến mà mọi người thuộc mặc dù
nghe êm tai nhưng có chỗ chưa ổn.
Ví dụ chữ “định phận” để nguyên không dịch có thể gây ra
hiểu nhầm. Vì chữ “phận” có
hai nghĩa, phận là địa phận, ranh giới, biên giới và phận có nghĩa là số phận,
cho nên nếu không dịch thì “định phận” là
số phận đã định. Bên cạnh đó, chữ “vằng vặc” vừa sáng vừa rõ ràng, nó cụ thể
và ý nghĩa hơn là “rành rành".
Việc hai dịch giả Lê Thước - Nam Trân chuyển từ vần bằng trong nguyên văn
sang vần trắc ở
bản dịch không phải là không có dụng ý".
Để đưa bài thơ này vào sách, chúng tôi đã phải rất nhiều lần
sang ĐH QGHN phản biện rằng bài này không phải là của Lý Thường Kiệt. Tuy
nhiên, đây là vấn đề dân tộc nên cần đưa vào. Hơn nữa, tác giả dịch Nam Trân và
Lê Phước là 2 nhà Hán Nôm học lớn của Việt Nam. Cụ Lê Thước là một bậc trí giả
uyên bác,một trí thức cỡ lớn đầu thế kỷ 20 và Nam Trân là nhà thơ nổi tiếng, là
người chủ trì dịch tập Ngục
Trung nhật ký của Hồ Chí Minh.
Ngoài ra, trong sách cũng đã giới thiệu hai bản dịch khác nữa để
học sinh tham khảo, là bản dịch của Ngô Linh Ngọc (trong Tổng tập văn học Việt Nam, tập I, NXB Khoa học
xã hội Hà Nội, 1980) và một bản dịch trên bức sơn mài ở Viện Bảo tàng lịch sử.
GS Phi cho biết, Hội đồng thẩm định bộ sách này là các nhà giáo
nhân dân nên Nhà xuất bản giáo dục và Bộ GD-ĐT không thể muốn đưa cái nào vào
trong sách cũng được. Hiện nay, để tham khảo thêm các dị bản khác, mọi người có
thể tìm hiểu trên sách, trên Internet.
GS Phi cho biết thêm, người đưa ra thông tin về bản dịch gây xôn
xao dư luận đã gọi điện xin lỗi chúng tôi.
Hồng Hạnh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét