Tranh cổ động thời kháng chiến chống Pháp

Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954, trong điều kiện thời chiến khó khăn, tranh cổ động dù chỉ được sáng tác bằng tay, với công cụ thô sơ, thậm chí trên nền giấy không mấy chất lượng, nhưng với ngôn ngữ tạo hình khỏe khoắn, lối biểu đạt rõ ràng mang đậm tính hình tượng và sự thừa hưởng của màu sắc truyền thống trong tranh dân gian, các họa sĩ đã đưa nghệ thuật tranh cổ động Việt Nam lên tầm cao mới sáng tạo nên những tác phẩm mang giá trị thẩm mỹ cao.

Đi qua hai cuộc kháng chiến thần thánh của đất nước, nghệ thuật tranh cổ động tự hào đã hoàn thành những nhiệm vụ trong những thời khắc cam go nhất, góp phần to lớn vào đỉnh cao là thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954. Cuộc chiến của người họa sĩ không diễn ra ngoài chiến tuyến mà diễn ra đằng sau giá vẽ.

Trong nghệ thuật tạo hình Việt Nam, tranh cổ động là một loại hình mỹ thuật non trẻ, nhưng đã trưởng thành mau chóng, đáp ứng yêu cầu phục vụ các nhiệm vụ cách mạng. Tranh cổ động là một trong những loại hình của mỹ thuật ứng dụng, mang tính khái quát cao với những yêu cầu và phương châm: kịp thời, dễ hiểu, lối biểu đạt rõ ràng và thuyết phục. Cùng với báo chí và truyền đơn, tranh cổ động đã trở thành những vũ khí sắc bén, xung kích, có tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, tình cảm và hành động của đông đảo quần chúng nhân dân; truyền đạt kịp thời các nhiệm vụ cách mạng và cổ vũ quần chúng hoàn thành nhiệm vụ. Đồng thời, chính những nhiệm vụ cách mạng đã thúc đẩy tranh cổ động Việt Nam phát triển không ngừng.

Ở nước ta, tranh cổ động gắn liền với cuộc đấu tranh giải phóng và bảo vệ độc lập dân tộc. Trong những năm 20 của thế kỷ XX, khi Việt Nam đang bị thực dân Pháp và phong kiến đô hộ, nhiều tổ chức cách mạng đã xuất bản báo chí - cơ quan ngôn luận riêng của mình và trên các tờ báo ấy, những bức tranh biếm họa, châm biếm, đả kích đã xuất hiện mang sứ mệnh phục vụ công nông, phục vụ cách mạng.

Tranh cổ động được nhiều tài liệu cho là xuất hiện từ những ngày tiền khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, cuộc cách mạng đã làm thức tỉnh ý thức chính trị cho toàn giới mỹ thuật Việt Nam. Những bức tranh cổ động đầu tiên ra đời trong bão táp cách mạng với sự có mặt của thế hệ họa sỹ yêu nước, tiêu biểu là Nguyễn Đỗ Cung, Tô Ngọc Vân, Lương Xuân Nhị... cùng nhiều tác giả khác.

Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp 1946 - 1954, trong điều kiện thời chiến khó khăn, tranh cổ động dù chỉ được sáng tác bằng tay, với công cụ thô sơ, thậm chí trên nền giấy không mấy chất lượng, nhưng với ngôn ngữ tạo hình khỏe khoắn, lối biểu đạt rõ ràng mang đậm tính hình tượng và sự thừa hưởng của màu sắc truyền thống trong tranh dân gian, các họa sĩ đã đưa nghệ thuật tranh cổ động Việt Nam lên tầm cao mới, sáng tạo nên những tác phẩm mang giá trị thẩm mỹ cao, biến tranh cổ động thành công cụ truyền tải chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, truyền tải quyết tâm, ý chí và hành động của cả dân tộc, đồng thời tái tạo chân thực mọi mặt của đời sống xã hội đương thời, cổ vũ toàn dân, toàn quân vững tin vào cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp của dân tộc.

Tranh cổ động trong kháng chiến chống thực dân Pháp 1946 - 1954 là những bằng chứng sống động về một giai đoạn lịch sử bằng hình ảnh, bằng ngôn ngữ nghệ thuật tạo hình. Công chúng có thể thấy rõ bước chuyển mình về quan điểm nghệ thuật của lớp nghệ sĩ kháng chiến được thể hiện qua nội dung, đề tài, phương pháp, kỹ thuật tạo hình và cách thức tiếp cận tác phẩm của tác giả. Đa số các tranh tuyên truyền cổ động thời kỳ này đều khuyết danh tác giả. Vì theo một số họa sĩ thời kỳ đó thì được phục vụ kháng chiến là niềm hạnh phúc của họ, và các họa sĩ thường nghĩ công sức của mình nằm trong công sức của nhiều người, do vậy mà các họa sĩ thường không ký tên vào tranh. Cũng có một bộ phận tác giả không phải là họa sĩ chuyên nghiệp mà là những chiến sĩ vừa cầm súng, vừa cầm bút vẽ để phục vụ các nhiệm vụ trong kháng chiến.

Hà nội vùng đứng lên – Tranh của Tô Ngọc Vân

Kín miệng – Bảo đảm thắng lợi – Không bép xép, không khoe khoang – Tuyệt đối giữ bí mật

Canh phòng cẩn mật, kiểm soát chặt chẽ những người qua lại để đề phòng Việt gian vào do thám

Trấn thủ mẹ đã may xong

Gửi con con mặc mùa đông tới rồi

Con ơi mặc áo nhớ lời

Giết cho hết giặc đời đời tự do.

Hỡi ai yêu nước thương nòi,

Trở về Tổ quốc giết loài thực dân.

Anh đi vận tải binh lương

Em về tiếp tế dẫn đường quân ta.

Còn giời còn nước còn non

Còn một tấc đất ta còn tăng gia

Thêm khoai thì thóc để ra

Không lo đói kém cả nhà phởn phơ.

Ai ơi chuẩn bị thu đông

Đề phòng giặc Pháp tấn công phen này.

Bãi công bãi thị ai ơi

Không buôn, không bán với loài thực dân

Tranh cổ động được nhiều tài liệu cho là xuất hiện từ những ngày tiền khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, cuộc cách mạng đã làm thức tỉnh ý thức chính trị cho toàn giới mỹ thuật Việt Nam. Những bức tranh cổ động đầu tiên ra đời của nhiều họa sĩ yêu nước, tiêu biểu là Nguyễn Đỗ Cung, Tô Ngọc Vân, Lương Xuân Nhị... 

Phần lớn tranh cổ động thời kỳ 1946-1954 hiện có tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia có kích thước nhỏ nên dễ vận chuyển, phân phát, chuyền tay nhau và cất giữ. Tranh được in thủ công, trên đá (in litô), trên bản khắc gỗ, một số ít in trên đất, sử dụng giấy được làm từ tre, nứa mà các chiến khu tự sản xuất. Do điều kiện khó khăn về vật tư trong kháng chiến nên tranh cổ động thường được vẽ nét đen là chính. Một số ít dùng mảng màu sắc nhỏ đơn giản, có khi trực tiếp tô màu bằng phẩm nhưng vì thế mà tranh thiếu đi vẻ sinh động. Tranh được sáng tác và phát hành chủ yếu ở các tỉnh Việt Bắc, khu 3, khu 4, thiếu vắng loại tranh này của Nam Trung bộ và Nam bộ.

Ngoài các tiêu đề của tranh đa phần là khẩu hiệu, chú thích – một yếu tố gần như là đặc tính của tranh cổ động, nhiều tranh cổ động giai đoạn này nối tiếp truyền thống của tranh dân gian thường có đề thơ. Những bài thơ, câu ca có âm hưởng ca dao giúp quần chúng dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thuộc và tuyên truyền cho người khác những điều mình đã được xem. Chính vì vậy, tranh cổ động đã truyền tải có hiệu quả những chủ trương đường lối, chính sách của Đảng, Chính phủ tới mọi tầng lớp nhân dân, cả những người không biết chữ, góp phần to lớn vào đỉnh cao là thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954.

Bức tranh tuyên truyền tạo thành một hình thức nghệ thuật mới trong thế kỷ 20. Tuy nhiên, những tấm áp phích cũng là một “vũ khí mạnh” trong đó có tác động to lớn trên những suy nghĩ, tình cảm và hành động của quần chúng.

Các bức tranh và áp phích phản ánh các nguyên tắc và chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước, và các suy nghĩ và hoạt động của người dân và binh sĩ Việt Nam trong cuộc chiến tranh chống Pháp.

Do điều kiện nghèo trong chiến tranh, các nghệ sĩ đã phải làm việc với các công cụ và các giấy tờ kém chất lượng đơn giản và khiêm tốn. Tuy nhiên, các tác phẩm vẫn sống động, đầy màu sắc tác phẩm nghệ thuật để truyền cảm hứng cho tinh thần yêu nước của nhân dân, kêu gọi họ chiến đấu chống lại những kẻ xâm lược và tăng cường sản xuất để phục vụ cách mạng.

Nhiều người trong số các nghệ sĩ vô danh không đặt tên họ trên tác phẩm nghệ thuật của mình.

Một số các họa sĩ nói rằng họ đã tình nguyện và cảm thấy hạnh phúc để phục vụ cuộc kháng chiến với những sáng tạo của họ, theo bà Nguyễn Thị Tường Khanh, một chuyên gia từ các viện bảo tàng.

“Hầu hết trong số họ đã không chuyên nghiệp. Họ có thể là những người lính sơn trong hoạt động”, bà nói.

“Các bản phác thảo có màu sắc tươi sáng và đường nét mạnh mẽ tương tự như các đặc điểm của tranh dân gian,” Khanh nói. “Các họa sĩ làm cho họ dễ hiểu để các thông điệp và sự hấp dẫn của họ có thể được chuyển tải đến những người dân thường.”

Ba hình ảnh được xuất bản bởi các tỉnh phía bắc của Bộ Thông tin Bắc Giang vào năm 1949 kêu gọi mọi người quét sạch những kẻ xâm lược Pháp, đói nghèo và mù chữ. –

Phó Giám đốc Hà cho biết bộ sưu tập các bức tranh tuyên truyền và áp phích cho thấy sự phát triển của văn hóa Việt Nam nói chung và mỹ thuật Việt Nam nói riêng.

“Họ làm cho một cuốn nhật ký lịch sử sống động, bằng văn bản với hình ảnh và đồ họa nghệ thuật”, ông nói.

Những bức tranh tuyên truyền được tạo ra để ca ngợi mối quan hệ gắn bó giữa những người lính và nhân dân; kỷ niệm các ngày kỷ niệm; đánh dấu dịp đặc biệt; kêu gọi mọi người để chiến đấu và làm việc; và tôn vinh cá tính lớn.

“Chúng tôi hy vọng cuộc triển lãm giúp du khách hiểu thêm về giá trị lịch sử và văn hóa của những bức tranh tuyên truyền và áp phích, đóng góp vào thắng lợi của cuộc chiến tranh chống Pháp, đã kết thúc với chiến thắng vang dội của chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, “Hà nói.

Gặt cho nhanh – Cất cho kỹ

Lúa của ta không một bông nào bỏ sót ngoài đồng.

Cũng không một hạt nào cất dấu (giấu) hớ hênh

Nếu giặc Tây có đến nó cũng không phá của ta được.

Vài nét về Nam Trân Học trò trong Quảng ra thi... Nam Trân: Con người tài hoa Một số nhà văn tuổi Mùi Hà nội, Đẹp và Thơ Đường phố Đà Nẵng mang tên danh nhân: Nhà thơ Nam Trân  Người đương thời thơ mới bàn về thơ Nam Trân Nam Trân - sự gắn bó giữa không gian Huế và tâm hồn thi nhân Tìm lại Huế, Đẹp và Thơ - Giới thiệu tập thơ Nam Trân Nam Trân với Huế Hành xử và đóng góp của một trí thức yêu nước Diễn văn nhân kỷ niệm 100 năm sinh và 40 năm mất nhà thơ - dịch giả Nam Trân Người Quảng trên đất cố đô Đọc lại 'Huế, Đẹp và Thơ' của Nam Trân Kỷ niệm 100 năm ngày sinh cố nhà thơ - dịch giả Nam Trân Vài thổ âm, thổ ngữ của người Quảng "Người Xô Viết" với các nhà văn đất Quảng thời kháng chiến chống Pháp (1946-1954)  Người phát hiện ra Huế đẹp và thơ

Đẹp và Thơ - Cô gái Kim Luông Anh chài tự đắc Bài hát của đại phi công Bài thơ nhất cú hay là nỗi khổ tâm của thi sĩ Bỏ quách lối thơ xưa Cánh cửa Cảnh quê Cầu bạn Chôn hoa Điếu thuốc cháy suông Đời người Eng Gặp khách đong đưa Giận khúc Nam ai Hà Nội, mưa phùn Hái hoa hồng Hồ Tịnh Tâm hay chuồn chuồn Huế, đêm hè Huế, mưa dầm Huế, ngày hè Khiêu vũ 1935 Khoá xuân Liên tưởng Một câu thơ của ông Tú Mỡ Mùa đông, cánh đồng An Cựu  Nắng thu Núi Ngự, sông Hương Ngại ngùng khi bước chân ra Sầm Sơn trường hận  Sóng bạc tình Sơn còn ướt Tiếng chuông Diệu Đế Trên núi Ngự Trước chùa Thiên Mụ Vườn cau Nam Phổ

Huế - Miền đất ẩn tàng chất liệu thi ca… Huế đẹp, Huế thơ! Huế thơ & thơ Huế Với Huế hôm nay Thương Về Huế Những bến đò ngang Sông Hương Thơ Hè Hương thủy Người phụ nữ Huế trong văn hóa Tên những nàng con gái Huế một thuở nào Về Huế đọc thơ anh Tạo Mèo Huế 700 năm Thuận Hóa Phú Xuân Huế một “kho” tư liệu chưa từng có về triều Nguyễn và Huế xưa Trụ sở UBND thành phố Huế sẽ thành Bảo tàng văn nghệ sĩ?  Hò giã gạo Bí mật về phi tần "hầu hạ" vua VN GS  Trần Quốc Vượng – Mấy vấn đề về vua Gia Long

Chuyện em Thanh (Nhặt được của rơi, trả người đánh mất) Mùa xuân trong vườn Em yêu mùa hè Sức mồ hôi Bàn tay mẹ Chớm thu Tựu trường

Những bài học về văn hóa và ngôn ngữ từ một lời cảm ơn của chủ tịch Hồ Chí Minh Nhật kí trong tù tròn bảy mươi năm (1943-2013) 70 năm Ngục trung nhật ký Kỷ niệm 70 năm "Ngục trung nhật ký": Sự trở lại của một kích thước lớn  “Nhật ký trong tù” – 70 năm sáng mãi tinh thần lạc quan của Bác 60 năm Ngày Bác Hồ viết bài cuối của tập thơ Nhật ký trong tù (10/9/1943 - 10/9/2003)  Nam Trân và bản dịch Nhật ký trong tù Sự bất hủ của Nhật ký trong tù Sức lan tỏa của một hồn thơ lớn Trở lại hành trình của nguyên tác  Ngục trung nhật ký  Nhật ký trong tù có 133 hay 134 bài ? Nhà xuất bản Văn học tiếp thu phê bình về việc tái bản Nhật ký trong tù Đọc lại bài thơ Khán “thiên gia thi” hữu cảm (Nhân 70 năm Nhật ký trong tù) Dịch thơ: nói dễ, làm khó! “Nhật ký trong tù và lời bình” hay trò đùa của nhà phê bình Lê Xuân Đức? – Kỳ 1: Tan một nguyên tác thơ Hồ Chí Minh “Nhật ký trong tù và lời bình” hay trò đùa của nhà phê bình Lê Xuân Đức? – Kỳ 2: Đạo văn để bình văn “Nhật ký trong tù và lời bình” hay trò đùa của nhà phê bình Lê Xuân Đức? – Kỳ 3: Không có chữ dạy người biết chữ “Nhật ký trong tù và lời bình” hay trò đùa của nhà phê bình Lê Xuân Đức? – Kỳ 4: Đạo đồ giả và sáng tạo nhầm Trở lại "số phận" Nhật ký trong tù Ra mắt tác phẩm “Nhật ký trong tù” của Hồ Chủ tịch ở Cộng hòa Czech Vu cáo chính trị – mập mờ học thuật

Phát huy vai trò nhân sĩ trí thức trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc Hội Nhà văn Việt Nam đẩy mạnh các hoạt động lý luận, phê bình văn học Văn học kháng chiến chống Pháp ở Bình Thuận 60 năm Viện văn học và tạp chí nghiên cứu văn học  Nhà văn Phan Thao lấy vợ Tế Hanh và câu chuyện tình của Phan Thao Dấu ấn văn học kháng chiến Liên khu V

Năm mới nhớ về một thời gian khó  Bao cấp Tranh co dong - chien tranh 1 Tranh cổ động về cuộc chiến tranh Tranh cổ động lao động - sản xuất Tranh cổ động về lãnh tụ Tranh cổ động tổng hợp Đinh Bộ Lĩnh - Cờ lau dựng nước Tranh cổ động thời kháng chiến chống Pháp

Ra mắt hai cuốn Sưu tập Phan Khôi: Tác phẩm đăng báo 1933-1934 và Tác phẩm đăng báo 1935 Chế Lan Viên Tấm chân tình đằng sau những tiếng cười Nữ sĩ Anh Thơ: Đa tài, đa tình, nhưng cũng đa đoan

Qua đèo Ngang Hai sắc hoa ti gôn Người vợ (Nguyễn Khải)

Một người Hà Nội- Nguyễn Khải Đi tìm cái tôi đã mất (Nguyễn Khải) Dại khôn Nguyễn Khải Hồi kí của Nguyễn Đăng Mạnh về Nguyễn Khải Muối của rừng (Nguyễn Huy Thiệp) Tuổi 50 Làm sao cho người Việt tin nhau?