Dấu ấn văn học kháng chiến Liên khu V
Trong
giai đoạn 1945-1954, văn học Liên khu V gặt hái không ít thành tựu. Đáng chú ý
là không ít dấu mốc của văn học Liên khu V lại gắn với mảnh đất Bình Định -
vùng đất được mệnh danh là “thủ phủ kháng chiến Nam Trung Bộ”.
Những dấu mốc lịch sử
Sau một thời gian chuẩn bị, mùa thu năm 1948, Đại
hội thành lập Liên đoàn Văn hóa Kháng chiến Liên khu V tổ chức tại Tam Quan
(Hoài Nhơn). Nhà thơ Phạm Hổ nhớ lại: “Chúng tôi đến, thị trấn vẫn còn nhà
cháy, ga xe lửa đổ nát, đường sắt oằn cong, rừng dừa xơ xác”. Tại Đại hội này,
đồng chí Phạm Văn Đồng, đại diện Chính phủ tại Nam Trung Bộ, đã đến dự và căn
dặn anh chị em làm văn nghệ phải bám sát đời sống của nhân dân, phục vụ cho
thắng cuộc cuộc kháng chiến. Đại hội đã bầu họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung làm Chủ tịch.
Một tiết mục văn nghệ của Đoàn văn công
giải phóng Liên khu V.
Sau đó, đầu năm 1949, Đại hội Văn nghệ kháng chiến
miền Nam Trung Bộ lại họp tại Bồng Sơn, với sự tham gia của đông đủ các anh chị
em làm văn nghệ thuộc các ngành và các bộ môn ở các tỉnh tham dự. Đại hội bầu
ra BCH Đại diện Văn hóa Kháng chiến Liên khu V do nhà thơ Nam Trân làm Chủ
tịch, nhà văn Phan Thao làm Tổng Thư ký. Các ngành giáo dục, khoa học đều thành
lập tổ chức của ngành mình, riêng ngành văn nghệ thành lập Chi hội Văn nghệ
Liên khu V do nhà văn Phan Thao làm Chi hội trưởng, nhà văn Nguyễn Văn Bổng là
Chi hội phó và nhà thơ Tế Hanh làm Ủy viên Thường trực.
Buổi chiều, khi các văn nghệ sĩ đang thảo luận về
phương hướng ra báo Văn nghệ thì máy bay giặc Pháp đến ném bom. May mà chỉ có
nhà thơ Yến Lan bị thương nhẹ vào gót chân.
Sôi nổi hoạt động
Chi hội
Văn nghệ Liên khu V có một nhà xuất bản, do nhà văn Nguyễn Thành Long phụ
trách, lần lượt in các tác phẩm: “Hồ Chí Minh - hình ảnh dân tộc” của Phạm Văn
Đồng, “Văn nghệ lãng mạn Việt Nam” của Phan Xuân Hoàng, “Ca dao kháng chiến”
của Nhật Tỉnh, “Lúa non” của Phạm Hổ, “Con trâu” của Nguyễn Văn Bổng; “Đây!
Miền Nam” của Nguyễn Thành Long… Chi hội còn có một nhà xuất bản tư nhân do nhà
thơ Nam Trân đứng đầu, ra sách về anh hùng, chiến sĩ thi đua và có hẳn một tủ sách
dành riêng cho thiếu nhi. Chi hội
cũng có tạp chí “Miền Nam” dày khoảng 100 trang, ra được 12 số. Tiếp đó, khi
nhận được tuần báo Văn nghệ từ Việt Bắc gửi vào, Chi hội cũng đã thống nhất ra
một tờ báo Văn nghệ Liên khu V, do nhà văn Nguyễn Văn Bổng phụ trách chính. Báo
dày 12 trang, số đặc biệt ra 18 trang và “tòa soạn lưu động theo cơ quan Chi
hội, chủ yếu đóng ở nhà dân, có khi nằm trong túi dết của các anh Nguyễn Văn
Bổng và Phạm Hổ” (hồi ức của nhà văn Nguyễn Thành Long)”. Chi hội còn mở một
lớp viết văn kéo dài hơn một tháng, do nhà văn Phan Thao phụ trách.
Giải thưởng Phạm Văn Đồng, được hình thành từ số
tiền nhuận bút cuốn “Hồ Chí Minh, hình ảnh dân tộc” của đồng chí Phạm Văn Đồng,
công bố năm 1952 và đến năm 1954 phát giải. Về văn xuôi, tiểu thuyết “Con trâu”
của Nguyễn Văn Bổng, tập truyện ký “Bát cơm Cụ Hồ”của Nguyễn Thành Long, một
tập truyện ký của Nguyên Ngọc; về thơ có “Nhân dân một lòng” của Tế Hanh, “Ca
dao kháng chiến” của Nguyên Hồ, “Tập thơ người lính” của Lưu Trùng Dương, đoạt
giải.
Ngoài chi hội liên khu, các tỉnh Nam Trung Bộ đều
hình thành Phân hội Văn nghệ Kháng chiến tỉnh. Phụ trách Phân hội kháng chiến
Bình Định là nhà văn Vương Linh. Theo hồi ức của Vương Linh, Phân hội Bình Định
đóng ở vùng Phù Ly (Phù Mỹ), Chợ Gồm (Phù Cát), Tam Quan, Bồng Sơn (Hoài Nhơn).
Phân hội có tập san đánh máy, nội dung là những bài thơ, ca, hò, vè, những mẩu
chuyện rất ngắn, tuyên truyền cho các phong trào kháng chiến. Sôi nổi nhất là
sáng tác kịch và ca dao. Sau này, theo hồi ức của nhà văn Nguyễn Viết Lãm, khi
cơ quan Chi hội Văn nghệ Liên khu V dời vào Bình Định, Phân hội Bình Định được
sự giúp đỡ của Chi hội Liên khu, nên phong trào sáng tác bắt đầu lên, nhất là
về hội họa và âm nhạc.
Và dấu ấn trên hành trình văn học
Sự xuất hiện của Chi hội Văn nghệ kháng chiến Liên
khu V và các phân hội địa phương đã góp phần cổ vũ, rèn luyện nên một đội ngũ
tác giả mới như Nguyễn Văn Bổng, Lưu Trùng Dương, Phạm Hổ, Nguyễn Thành Long …
bên cạnh các nhà văn đã có sáng tác từ trước cách mạng như Tế Hanh, Yến Lan, Nguyễn
Viết Lãm…. Nhà thơ Phạm Hổ nhớ lại: “Do phải quần nhau với địch nên cơ quan
chúng tôi không ở nhất định một nơi nào. Khi ở Phù Mỹ, rồi Bồng Sơn (Bình
Định), khi thì Lam Điền rồi Chợ Chùa (Quảng Ngãi), rồi ra Thiết Đính, rồi lại
đến Hoài Sơn, Hoài Châu (Bình Định). Những năm 1948-1951 là những năm Liên khu
V phải tự túc tự cấp về vải vóc, áo quần, lương thực, giấy mực… Có khi mỗi bữa
ăn chỉ lưng bát, mỗi viên ký ninh hòa nước cho ba, bốn người uống. Gian khổ là
vậy, nhưng nói chung chúng tôi sống rất hồn nhiên và rất vui”.
Văn học Liên khu V giai đoạn này cần được ghi nhận,
không chỉ ở những câu thơ, câu văn ứng chiến kịp thời, là vũ khí đánh giặc, mà
còn ở việc góp phần đặt nền móng ban đầu cho chủ nghĩa hiện thực mới. Sự bộn bề
danh mục, ở cả các thể loại từ thơ, tiểu thuyết đến ký, truyện ngắn rồi văn học
kịch…; sự trưởng thành của đội ngũ cầm bút, chính là dấu ấn quan trọng của văn
học Liên khu V trong văn học cách mạng.
Theo BĐ
Vài nét về Nam Trân Học trò trong Quảng ra thi... Nam Trân: Con người tài hoa Một số nhà văn tuổi Mùi Hà nội, Đẹp và Thơ Đường phố Đà Nẵng mang tên danh nhân: Nhà thơ Nam Trân Người đương thời thơ mới bàn về thơ Nam Trân Nam Trân - sự gắn bó giữa không gian Huế và tâm hồn thi nhân Tìm lại Huế, Đẹp và Thơ - Giới thiệu tập thơ Nam Trân Nam Trân với Huế Hành xử và đóng góp của một trí thức yêu nước Diễn văn nhân kỷ niệm 100 năm sinh và 40 năm mất nhà thơ - dịch giả Nam Trân Người Quảng trên đất cố đô Đọc lại 'Huế, Đẹp và Thơ' của Nam Trân Kỷ niệm 100 năm ngày sinh cố nhà thơ - dịch giả Nam Trân Vài thổ âm, thổ ngữ của người Quảng "Người Xô Viết" với các nhà văn đất Quảng thời kháng chiến chống Pháp (1946-1954) Người phát hiện ra Huế đẹp và thơ
Đẹp và Thơ - Cô gái Kim Luông Anh chài tự đắc Bài hát của đại phi công Bài thơ nhất cú hay là nỗi khổ tâm của thi sĩ Bỏ quách lối thơ xưa Cánh cửa Cảnh quê Cầu bạn Chôn hoa Điếu thuốc cháy suông Đời người Eng Gặp khách đong đưa Giận khúc Nam ai Hà Nội, mưa phùn Hái hoa hồng Hồ Tịnh Tâm hay chuồn chuồn Huế, đêm hè Huế, mưa dầm Huế, ngày hè Khiêu vũ 1935 Khoá xuân Liên tưởng Một câu thơ của ông Tú Mỡ Mùa đông, cánh đồng An Cựu Nắng thu Núi Ngự, sông Hương Ngại ngùng khi bước chân ra Sầm Sơn trường hận Sóng bạc tình Sơn còn ướt Tiếng chuông Diệu Đế Trên núi Ngự Trước chùa Thiên Mụ Vườn cau Nam Phổ
Huế - Miền đất ẩn
tàng chất liệu thi ca… Huế đẹp, Huế thơ! Huế thơ & thơ Huế Với Huế hôm nay Thương Về Huế Những bến đò ngang
Sông Hương Thơ Hè Hương thủy Người phụ nữ Huế trong
văn hóa Tên những nàng con
gái Huế một thuở nào Về Huế đọc thơ anh Tạo Mèo Huế 700 năm Thuận Hóa Phú
Xuân Huế một “kho” tư liệu chưa từng có về triều Nguyễn và Huế xưa Trụ sở UBND thành phố
Huế sẽ thành Bảo tàng văn nghệ sĩ? Hò giã gạo Bí mật về phi tần
"hầu hạ" vua VN GS Trần Quốc Vượng – Mấy vấn đề về vua Gia Long
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét