Nam Trân với Huế
Nguyễn Khắc Phê
(Nhân kỷ niệm 90 năm ngày sinh và 30 năm ngày mất nhà thơ Nam Trân)
Nhà thơ Nam Trân tên thật là Nguyễn Học Sĩ, sinh ngày 15/2/1907, mất ngày
21/12/1967 là người quê Đại Lộc, Quảng Nam, nhưng tên tuổi ông gắn bó với Huế
hơn nửa thế kỷ nay không chỉ vì ông từng là học sinh Trường Quốc học Huế và sau
khi đỗ tú tài làm tham tá tòa Khâm sứ Huế, mà chủ yếu vì tập thơ đầu tay
"Huế Đẹp và Thơ" đã được các tác giả "Thi nhân Việt Nam"
trân trọng đánh giá: "...tả cảnh Huế chưa ai bằng được Nam Trân."
"Huế Đẹp và Thơ" xuất bản năm 1939, gồm gần 40 bài thơ, phần lớn
là những bài viết về con người và cảnh vật xứ Huế: Cô gái Kim Luông, Vườn cau
Nam Phổ, Huế mưa dầm, Núi Ngự sông Hương,Trước chùa Thiên Mụ, Mùa đông cánh
đồng An Cựu...Đầu đề các bài thơ và tên bạn bè mà tác giả ghi tặng - những học
giả, văn nghệ sĩ lừng danh như Nguyễn Tiến Lãng, Đào Duy Anh, Tạ Quang Bửu, Thế
Lữ, Nguyễn Lân, Phan Khôi, Đào Đăng Vỹ, Đoàn Phú Tứ..., gợi chúng ta nhớ đến
Huế một thời là nơi thu hút, đào luyện nhân tài. Có thể nói đây cũng là một vẻ
đẹp của Huế. Chính từ vẻ đẹp này, một tài thơ xứ Quảng đã thành của Huế, đã tôn
vinh Huế bằng nghệ thuật thơ "biệt thành một lối" - như nhà phê bình
Hoài Thanh đã ghi nhận.
Quả thực, "Huế Đẹp và Thơ" rất phong phú về giọng điệu, chứng tỏ
tác giả đã thật công phu tìm tòi sáng tạo để hình thức thơ diễn đạt những điều
muốn nói một cách có hiệu quả nhất. Bài "Đẹp và Thơ" (hoặc là
"Cô gái Kim Luông"), mấy câu đầu, ông dùng thể "thất ngôn"
để tả vẻ đẹp bên ngoài một cách khách quan:
Thuyền nan đủng đỉnh sau hàng phượng
Cô gái Kim Luông yểu điệu chèo
Tôi xuống thuyền cô, cô chẳng biết
Rằng thơ thấy đẹp phải tìm theo
Thuyền qua đến bến cô lui lại,
Vẩy chiếc chèo ngang: giọt nước gieo.
Bốn câu cuối bài, điệu thơ lục bát thật hợp với sự xao lòng của nhà thơ:
Đăm đăm mỏi mắt vì chèo
Chèo cô khuấy nước trong veo giữa dòng
Biết không?Cô hỡi, biết không?
Chèo cô còn khuấy, sóng lòng còn xao!
Trong bài "Mùa đông cánh đồng An Cựu", những câu thơ chỉ một hai
chữ như là những nốt lặng buồn:
Như lá bàng
Rụng.
Ôi! Đìu hiu
Cảnh chiều
Đông!
Ruộng ngập: mênh mông
Nước phẳng.
Cò bay, yên lặng,
Quang đồng.
Thơ Nam Trân trung thực với lòng mình, không chiều theo khuôn mẫu nào, khi
cần ông dám viết những điều làm người khác bất bình. Đó là khi ông viết
"Giận khúc Nam Ai". "Ở Huế mà ghét Nam Ai, nội chừng ấy vẫn đã
lạ." ("Thi nhân Việt Nam") Nhưng đọc thơ, ta hiểu ông:
Đừng kể nữa những mảnh tình tan tác.
Hãy đứng lên, Nhạc sĩ, với tôi, đi!
Tôi ghét anh mê giọng hát sầu bi
Và tung mãi tâm hồn thừa trụy lạc
Hãy đứng dậy! Vứt chiếc cầm ảo não!
Tôi cần nghe những khúc nhạc rất hùng...
Bài thơ báo hiệu sự chuyển mình của nhà thơ và cũng là sự chuyển mình của
Huế trước khi cách mạng bùng nổ. Quả nhiên, sau Cách mạng Tháng Tám 1945, ông
đã sớm tham gia vào công cuộc kháng chiến, giữ nhiều chức vụ ở Quảng Nam và
Liên khu V. Sau năm 1954, ông tập kết ra Bắc, tiếp tục sự nghiệp văn học bằng
những công trình dịch thuật nhiều tác phẩm lớn, trong đó có tập thơ "Nhật
ký trong tù" của Chủ tịch Hồ Chí Minh và hai tập "Thơ Đường".
Nhờ học vấn uyên thâm kết hợp với tài thơ sẵn có, cho đến nay, nhiều bài thơ
dịch từ chữ Hán của ông vẫn là mẫu mực chưa ai vượt qua, nên đã được dùng trong
nhiều sách giáo khoa. Ví như bài thơ "Ngắm trăng" ("Nhật ký
trong tù") mà nhiều người biết là bản dịch của Nam Trân:
Trong tù không rượu cũng không hoa,
Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ;
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
Trân trọng những đóng góp về nhiều mặt của nhà thơ-dịch giả Nam Trân, tháng
10/1997, lễ kỷ niệm 90 năm ngày sinh và 30 năm ngày mất của ông đã được tổ chức
trọng thể tại Hà Nội. Có một chi tiết, với riêng Huế, kể cũng là điều đáng kể:
Từ một năm trước, chuẩn bị tái bản tập thơ "Huế, Đẹp và Thơ" vào dịp
kỷ niệm, nhưng gia đình nhà thơ Nam Trân không tìm đâu ra bản in ngày trước;
cho đến lúc chị Nguyễn Thị Lệ - em gái nhà thơ, một cựu nữ sinh Đồng Khánh Huế
viết thư cho tôi và tôi đã nhờ anh Hồ Tấn Phan tìm được tập thơ in lần đầu. Nhờ
đó, "Huế, Đẹp và Thơ" đã được tái bản rất đẹp với trang bìa màu tím
Huế, kịp đến với bạn đọc cả nước đúng vào dịp kỷ niệm 90 năm ngày sinh của nhà
thơ Nam Trân.
Huế, Tháng 12/1997
(Báo "Thừa Thiên - Huế", Tháng 12/1997)
Vài nét về Nam Trân Học trò trong Quảng ra thi... Nam Trân: Con người tài hoa Một số nhà văn tuổi Mùi Hà nội, Đẹp và Thơ Đường phố Đà Nẵng mang tên danh nhân: Nhà thơ Nam Trân Người đương thời thơ mới bàn về thơ Nam Trân Nam Trân - sự gắn bó giữa không gian Huế và tâm hồn thi nhân Tìm lại Huế, Đẹp và Thơ - Giới thiệu tập thơ Nam Trân Nam Trân với Huế Hành xử và đóng góp của một trí thức yêu nước Diễn văn nhân kỷ niệm 100 năm sinh và 40 năm mất nhà thơ - dịch giả Nam Trân Người Quảng trên đất cố đô
Đẹp và Thơ - Cô gái Kim Luông Anh chài tự đắc Bài hát của đại phi công Bài thơ nhất cú hay là nỗi khổ tâm của thi sĩ Bỏ quách lối thơ xưa Cánh cửa Cảnh quê Cầu bạn Chôn hoa Điếu thuốc cháy suông Đời người Eng Gặp khách đong đưa Giận khúc Nam ai Hà Nội, mưa phùn Hái hoa hồng Hồ Tịnh Tâm hay chuồn chuồn Huế, đêm hè Huế, mưa dầm Huế, ngày hè Khiêu vũ 1935 Khoá xuân Liên tưởng Một câu thơ của ông Tú Mỡ Mùa đông, cánh đồng An Cựu Nắng thu Núi Ngự, sông Hương Ngại ngùng khi bước chân ra Sầm Sơn trường hận Sóng bạc tình Sơn còn ướt Tiếng chuông Diệu Đế Trên núi Ngự Trước chùa Thiên Mụ Vườn cau Nam Phổ
Huế - Miền đất ẩn tàng chất liệu thi ca… Huế đẹp, Huế thơ! Huế thơ & thơ Huế Với Huế hôm nay Thương Về Huế Những bến đò ngang Sông Hương Thơ
Hè Hương thủy Người phụ nữ Huế trong văn hóa Tên những nàng con gái Huế một thuở nào Về Huế đọc thơ anh Tạo Mèo Huế 700 năm Thuận Hóa Phú Xuân Huế một “kho” tư liệu chưa từng có
về triều Nguyễn và Huế xưa Trụ sở UBND thành phố Huế sẽ thành Bảo tàng văn nghệ sĩ? Hò giã gạo Bí mật về phi tần "hầu hạ" vua VN GS Trần Quốc Vượng
– Mấy vấn đề về vua Gia Long
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét